Κυριακή 26 Ιουνίου 2011

Προκαλούν τα κινητά καρκίνο;

Στις 31 Μαΐου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έβγαλε μία ανακοίνωση σχετικά με την επικινδυνότητα των κινητών τηλεφώνων. Αυτό που επιτέλους έγινε ήταν να μπει η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων σε μία από τις 5 κατηγορίες επικινδυνότητας.

Το γεγονός όμως αυτό πυροδότησε αντιδράσεις, κυρίως από φυσικούς που τόνιζαν την μη δυνατότητα των κινητών να επιδράσουν στο DNA.[1][2]. Το πρόβλημά μου εδώ είναι πως όλοι αυτοί εξέφρασαν άποψη πριν δουν τα στοιχεία. Ο Π.Ο.Υ έβγαλε απλώς μία ανακοίνωση. Δεν έβγαλε μία έρευνα για να μπορέσει ο οποιοσδήποτε να την κρίνει, όπως και θα πρέπει να γίνεται άλλωστε. Στην ανακοίνωση αυτή αναφέρεται πως τα στοιχεία που συνηγορούν με την ενέργεια αυτή θα δημοσιευτούν στo περιοδικό με κριτές The Lancet Oncology. Κι εδώ έχουμε να κάνουμε με το δεύτερο πρόβλημά μου με αυτές τις αντιδράσεις. Όπως βλέπουμε η ανακοίνωση βγήκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό ΥΓΕΙΑΣ και τα ευρήματα ανακοινώνονται σε ιατρικό περιοδικό με κριτές κι όχι φυσικής. Οι φυσικοί δεν μπορούν να κρίνουν μόνοι τους αν είναι δυνατόν τα κινητά να επηρρεάζουν ένα βιολογικό σύστημα ή όχι. Γι αυτό χρειάζονται γνώσεις βιολογίας. Αποτέλεσμα είναι να ευαγγελίζονται την μη δυνατότητα των κινητών να αλληλεπιδρούν με το DNA, ενώ δεν ξέρουν (όπως είναι φυσικό άλλωστε) πως η καρκινογένεση δεν είναι μία απλή διαδικασία που έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με το DNA. Η καρκινογένεση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία που έχει σχέση με το DNA, την πρωτεϊνική έκφραση κι άλλα πολλά. Η μη δυνατότητα λοιπόν των κινητών να αλληλεπιδρούν με το DNA δεν σημαίνει τίποτα από μόνο του.

Συνεπώς όσοι αντέδρασαν στην ανακοίνωση του Π.Ο.Υ. έχουν άδικο και τα κινητά είναι όντως επικίνδυνα;

Δεν ξέρω. Πριν δω τα στοιχεία, την έρευνα κτλ δεν πρόκειται να εκφέρω άποψη. Είμαι σίγουρος μάλιστα πως με την δημοσίευση στην Lancet θα υπάρξει έντονο correspondence που θα κρατήσει μήνες. Και καλώς θα γίνει. Επειδή όμως το πράμα έχει "ψωμί" ήδη οι συζητήσεις δίνουν και παίρνουν.

Έτσι λοιπόν στις 16 Ιουνίου το Science οργάνωσε μία ζωντανή συνομιλία με αυτό το θέμα. Σε αυτή την συνομιλία πήρα κι εγώ μέρος. (Είμαι ο χρήστης Akis). Ας δούμε λοιπόν τα κύρια σημεία που θίχτηκαν.

1) Η Mary McBride εξήγησε ευθύς αμέσως γιατί ασχολούμαστε με την επίδραση της ακτινοβολίας των κινητών στον άνθρωπο.

"Even though we have no prior reason to consider that cell phone use, or radiofrequency field exposure, has health effects, because cell phone use is so prevalent in our society, and almost everyone has a cell phone, and so from a public health point of view, it is important to examine the issue"

Οπότε είναι λογικότατο να έχουμε όλες αυτές τις έρευνες.

2) Μία δυσκολία στις επιδημιολογικές έρευνες που γίνονται γενικώς είναι η δυσκολία να ξεχωρίσουμε το αίτιο από το αιτιατό. Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορείς να τα ξεχωρίσεις αλλά τέτοιες έρευνες είναι πιο δύσκολες κι ακριβές, οπότε θα γίνουν σε δεύτερο χρόνο και δεν θα είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνεις. Η Mireille Toledano αναφέρθηκε σε αυτό το πρόβλημα και στην έρευνά της με το όνομα COSMOS που σαν στόχο της έχει να το ξεκαθαρίσει.

3) Στην Rose Jones που ζήτησε στοιχεία για την επικινδυνότητα της ακτινοβολίας των κινητών η Mary McBride απάντησε πως μηχανισμός δράσης (δηλαδή "πώς;") με τον οποίον η ακτινοβολία των κινητών προκαλεί καρκίνο δεν έχει βρεθεί. (σ.σ. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει). Επίσης πρόσθεσε πως οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν δείξει κάποια σχέση ενώ λίγες έχουν δείξει μία κάποια σχέση. Υπάρχει όμως ένα ζήτημα με την μεθοδολογία της κάθε έρευνας που μπορεί να κάνουν το φαινόμενο μη ανιχνεύσιμο. Με πιο απλά λόγια το γεγονός πως οι περισσότερες έρευνες απαντούν πως όχι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ του καρκίνου και της ακτινοβολία των κινητών δεν σημαίνει απαραιτήτως πως δεν υπάρχει σχέση. Αν μία έρευνα καλύτερης μεθοδολογίας βγάλει το αντίθετο αποτέλεσμα και αυτή η έρευνα επιβεβαιώθεί από άλλη μία, ίδιας αξίας, τότε μόνο οι δυό τους είναι αρκετές για να δεχτούμε τα αποτελέσματά τους σαν αληθή.

Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό φανταστείτε το εξής. Έχουμε 20 ομάδες ανθρώπων που ψάχνουν τον Γιώργο, ο οποίο μπορεί να έχει κρυφτεί σε κάποιο από τα 10 δωμάτια ενός ξενοδοχείου. Οι 18 ομάδες ψάχνουν σε 9 δωμάτια και μας αναφέρουν πως δεν βρήκαν τον Γιώργο οπότε συμπεραίνουν πως πρέπει να ψάξουμε αλλού. Η 1 όμως έψαξε και στα 10 και μας είπε πως τον βρήκε. Για να βεβαιωθούμε πως δεν μας λέει ψέματα στέλνουμε την 20η ομάδα που ψάχνει και στα 10 δωμάτια. Αν βρει τον Γιώργο κι αυτή τότε δεχόμαστε τις μαρτυρίες των 2 ομάδων κι όχι των 18 γιατί οι 2 αυτές ομάδες έψαξαν καλύτερα.

Κι εδώ είναι το σημείο που θέλω να αναφερθώ λίγο περισσότερο. Στα περισσότερα άρθρα που αρνούνται την σχέση ακτινοβολίας κινητών - καρκίνου αναφέρεται πως οι περισσότερες έρευνες δεν έχουν δείξει κάποια σχέση. Δυστυχώς όμως γίνεται από μερική έως καθόλου μνεία για το γεγονός πως αν έχουμε λίγες αλλά καλύτερης μεθοδολογίας έρευνες που να συμπεραίνουν πως υπάρχει κάποιος κίνδυνος, θα δεχτούμε τις λίγες αλλά καλύτερες έρευνες από τις περισσότερες αλλά λιγότερο μαθοδολογικά καλές.

4) Η Mary McBride ανάφερε πως τα νεότερα μοντέλα κινητών θεωρούνται πιο ασφαλή γιατί χρησιμοποιούν ακτινοβολία μικρότερης ενέργειας, ενώ πρόσθεσε πως οι πύργοι κινητής τηλεφωνίας θεωρούνται ασφαλείς. Αυτό φυσικά έρχεται σε αντίθεση με τις μαλακίες που όλοι έχουμε ακούσει κατά καιρούς σε "ενημερωτικές" εκπομπές.

5) Η Mireille Toledano ανάφερε πως η όποια επίπτωση των κινητών στην υγεία των ανθρώπων δεν θα είναι κάτι το τρομερό. Συγκεκριμένα ανάφερε πως δεν πρόκειται να έχει την ίδια επίπτωση με το τσιγάρο. Αλλά πρόσθεσε επίσης πως ακόμα κι αυτή η μικρή πιθανότητα θα έχει μεγάλο κόστος λόγω του γεγονότος πως η χρήση των κινητών είναι μεγάλη κι αυξανόμενη.

6) Σε αυτό το σημείο μπήκα στο "ζουμί" της υπόθεσης ρωτώντας αν οι δύο παραυρισκόμενες ήταν υπέρ της ανακοίνωσης του Π.Ο.Υ.

Η Mary McBride μου απάντησε πως λόγω της ευρείας χρήσης των κινητών καλό είναι να προσέχουμε και πως η έρευνα στην οποία κυρίως βασίστηκε η απόφαση του Π.Ο.Υ. είναι "μεγαλύτερη". Σε αυτό το σημείο δυστυχώς δεν την ρώτησα αργότερα αν με αυτό εννοεί καλύτερης μεθοδολογίας, αλλά αυτό εννοεί μάλλον. Περισσότερα (και διευκρίνηση σε αυτό) θα ξέρουμε με την δημοσίευση στην Lancet τον ερχόμενο μήνα.

Η Mireille Toledano που επίσης απάντησε στην ερώτησή μου ανάφερε μερικά ακόμα σημεία που έχουν σχέση με την μεθοδολογία των ερευνών. Είπε για παράδειγμα πως η χρήση των κινητών είναι έντονη μόλις τα τελευταία 10 χρόνια, χρόνος που πιθανόν να μην είναι αρκετός για να αναπτυχθεί και να ανιχνευτεί η καρκινογένεση. Επίσης είπε πως παλιότερα στην Βρετανία η "βαριά" χρήση των κινητών σχετιζόταν με χρήση μισής ώρας την εβδομάδα, ενώ πλέον με την χρήση μίας (1) και δύο (2) ωρών. Μάλλον θα πάθαινε σοκ η γυναίκα όταν θα έβλεπε νεαρά κυρίως άτομα στην Ελλάδα να κάνουν την ίδια χρήση κατά την διάρκεια της ημέρας! Παρόλα αυτά είπε πως βάση των αποδείξεων που έχουμε δεν έχουμε λόγο ανησυχίας. Απλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα.

Εδώ καλό είναι να γίνει κάτι κατανοητό. Η ακτινοβολία των κινητών σαν καρκινογόνος παράγοντας έχει ενταχθεί στην κατηγορία 2Β. Όπως είχα αναφέρει στο προηγούμενο άρθρο μου, υπάρχουν 5 κατηγορίες και οι διάφοροι επιδημιολογικοί παράγοντες εντάσσονται σε μία από αυτές ανάλογα τα αποτελέσματα των ερευνών. Οι κατηγορίες αυτές έχουν οριστεί ήδη και μπορεί να μην είναι αυτό που φαντάζεται ο καθένας. Δεν είναι λοιπόν απαραίτητο να αποδειχθεί αυτό που φαντάζεται ο καθένας όταν ακούει "Possibly carcinogenic to humans" που είναι το όνομα της ομάδας 2Β. Χρειάζεται να αποδειχθεί αυτό που πραγματικά είναι η ομάδα 2Β όπως αυτή έχει οριστεί ήδη.

Στην ανακοίνωσή του ο Π.Ο.Υ μας ενημερώνει για το τι σημαίνει κατηγορία 2Β.[3]

α) limited evidence of carcinogenicity in humans and less than sufficient evidence of carcinogenicity in experimental animals

β) inadequate evidence of carcinogenicity in humans but there is sufficient evidence of carcinogenicity in experimental animals

γ) inadequate evidence of carcinogenicity in humans and less than sufficient evidence of
carcinogenicity in experimental animals together with supporting evidence from mechanistic
and other relevant data may be placed in this group

δ) An agent may be classified in this category
solely on the basis of strong evidence from mechanistic and other relevant data

Απο την στιγμή λοιπόν που δεν έχουμε μηχανισμό δράσης με τον οποίο η ακτινοβολία των κινητών να προκαλεί καρκινογένεση αποκλείονται οι ορισμοί -γ- και -δ-. Το επόμενο λοιπόν ερώτημα είναι αν δικαιολογείται η κατηγοροποίηση της ακτινοβολίας των κινητών βάση των ορισμών -α- ή -β-.

Έχωντας αυτά κατά νου συνέχισα την συζήτησή μου με τις δύο παραυρισκομένες αναρωτόμενος αν η ακτινοβολία των κινητών χρειάζεται να μπει σε άλλη κατηγορία ή αν χρειαζόμαστε περισσότερες κατηγορίες κλπ

Η συζήτηση συνεχίστηκε αναφέροντας, τους περιορισμούς που υπάρχουν στις έρευνες που έχουν γίνει, τις δυσκολίες, νέες και παλιές έρευνες που θα γίνουν ή έγιναν, απλά μέτρα με τα οποία μπορούμε να προστατευτούμε κλπ.

Τέλος θα ήθελα να πω πως δεν θα εκφράσω συγκεκριμένη θέση για τον αν είχε δίκιο ή όχι ο Π.Ο.Υ πριν δω την δημοσίευση στην Lancet. Άλλωστε δεν χρειάζεται να περιμένουμε και πολύ.



[1] http://scienceblogs.com/insolence/2011/06/the_bride_of_the_son_of_the_revenge_of_c.php
[2] http://physicsbuzz.physicscentral.com/2011/06/guess-who-got-cell-phone-cancer-issue.html
[3] http://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2011/pdfs/pr208_E.pdf

Παρασκευή 24 Ιουνίου 2011

Protein Porn

Όλοι έχετε ακούσει για τις πρωτεΐνες. Οι περισσότεροι τις έχετε συνδέσει με τους μπολντιμπιντεράδες και τα αυγά μάτια. Άλλοι τις έχετε συνδέσει με την διαιτά σας και την καλή και σωστή σας διατροφή.

Οι πρωτεΐνες είναι όμως so much more και τα έχετε μάθει όλοι σας στο Λύκειο απλά οι περισσότεροι στο μάθημα της βιολογία κοιτάζατε τα βυζιά της

milfάρας καθηγήτριας και δεν προσέχατε στο μάθημα*.

Δεν θα κάτσω λοιπόν να σας κάνω αναλυτικό μάθημα για τις πρωτεΐνες. Απλά θα πω πως α) σχεδόν τα πάντα στον οργανισμό μας είναι πρωτεΐνες. Από τα καλά μας ένζυμα (πχ η DNA πολυμεράση που "φτιάχνει" το DNA) μέχρι τα αντισώματα του οργανισμού μας, β) το "σχέδιο" για την δημιουργία των πρωτεΐνών βρίσκεται στο DNA και γ) για να παραχθούν είναι απαραίτητη μία καλή διατροφή.

Οι πρωτεΐνες φτιάχνονται από αμινοξέα. Φαντάσου τα αμινοξέα σαν τα τουβλάκια που παίζαμε μικροί και τις πρωτεΐνες σαν τα διάφορα "κάστρα" που φτιάχναμε με αυτά. Τα ζώα όμως δεν μπορούν να συνθέσουν (δηλαδή να φτιάξουν) όλα τα αμινοξέα. Γι αυτό χρειάζεται να τα πάρουμε μέσω της διατροφής μας. Αυτό που παίρνουμε είναι άλλες πρωτεΐνες που οργανισμός διαλύει στα βασικά συστατικα τους, δηλαδή τα αμινοξέα. Μέσα σε αυτά είναι και τα αμινοξέα που δεν μπορεί να συνθέσει μόνος του. Πιο απλά χρειαζόμαστε το κίτρινο τουβλάκι (αμινοξύ που δεν συνθέτει ο οργανισμός) για να φτιάξουμε το κάστρο μας (πρωτεΐνη που θέλει να φτιάξει ο οργανισμός) και το παίρνουμε από ένα άλλο κάστρο που ήδη το έχει, αφού πρώτα το διαλύσουμε (πρωτεΐνη που παίρνουμε μέσω της διατροφής). Τόσο απλό.**

Οι πρωτεΐνες όμως εξακολουθούν να είναι so much more. Επειδή βρίσκονται παντού κι έχουν σχέση με σχεδόν όλες τις διεργασίες του οργανισμού, έχουν άπειρες εφαρμογές. Γι΄ αυτό η μελέτη τους έχει ειδικό όνομα, Proteomics. Αυτή θα μας επιτρέψει τα κέρατά μου, κυρίως σε θεραπευτικό επίπεδο.

Και τώρα ας περάσουμε στο porn του πράγματος. Ειδικά αν είστε ανωμαλάρες σαν του λόγου μου.

Scene 1) Ένα εκπληκτικό blog όπου βλέπουμε πολλές από τις πρωτεΐνες που μας ενδιαφέρουν. Δεν είναι πραγματικά υπέροχες;

Scene 2) Εδώ έχουμε ένα MMOG με θέμα τις πρωτεΐνες. Ναι όταν λέω MMOG εννοώ Massive Multiplayer Online Game! Κάτι σαν το WoW αλλά στο πιο επιστημονικό του. Θα με βρείτε με το όνομα TrelosEpistimonas.

Μα δεν είναι καύλα;

*Εγώ πάλι είχα φάει κόλλημα με την Γαλλικού.
** Θες και βιβλιογραφία;! Ε, άνοιξε το βιβλίο της Βιολογίας του Λυκείου. Αν δεν το έχεις δανείσου το από το ανηψάκι σου.

Σάββατο 18 Ιουνίου 2011

Ας δούμε την θετική πλευρά της Ελλάδας

Αυτή είναι μία άλλη Ελλάδα. Μία Ελλάδα άξια θαυμασμού, όπου οι θάνατοι μητέρων κατά την γέννα είναι σχεδόν μηδενικοί. Μία Ελλάδα που σε αυτόν τον τομέα είναι ανώτερη από ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία. Μπράβο στους γυναικολόγους, τις μαίες και το λοιπό ιατρικό και παρα-ιατρικό προσωπικό, που κατάφεραν να σώσουν τόσες ζωές γυναικών.

Τετάρτη 15 Ιουνίου 2011

Κλιματική αλλαγή, αρνητές κι απειλές

Είναι γνωστό πως υπάρχουν κατηγορίες ανθρώπων που αρνούνται πως υπάρχει κλιματική αλλαγή ή πως η αλλαγή αυτή οφείλεται στον άνθρωπο. Κάποιοι προάγουν τρελές ιδέες, ενώ άλλοι είναι πιο προσγειωμένοι.

Από τον Νοέμβριο του 2009 οι αντιδράσεις αυτές έγιναν εντονότερες. Τότε λίγο πριν την Σύνοδο της Κοπεγχάγης κάποιοι χάκαραν τους υπολογιστές του Climatic Research Unit, του University of East Anglia στην Αγγλία. Μεταξύ άλλων απόκτησαν πρόσβαση σε e-mail επιστημόνων του κλίματος. Παρουσιάζοντας επιλεγμένα κομμάτια αυτών, αποκομμένα από το υπόλοιπο κείμενο, προσπαθούσαν να αποδείξουν πως η κλιματική αλλαγή είναι μία συνομωσία. Η μελέτη των e-mail και των λοιπών εγγράφων απέδειξε πως τίποτα τέτοιο δεν ισχύει.

Έκτοτε οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής έγιναν πιο επιθετικοί, παρενοχλώντας επιστήμονες του κλίματος. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα τέτοιας παρενόχλησης είναι η παρενόχληση που δέχτηκαν Αυστραλιανοί επιστημόνες, που πυροδοτήθηκε από έναν νέο νόμο που περιορίζει τις εκπομπές CO2.

Φαίνεται πως τα επιχειρήματα των αρνητών στέρεψαν κι αποφάσισαν λοιπόν να καταφύγουν σε απειλές. Δεν φαίνεται όμως να στερεύουν τα χρήματα που οι αρνητές λαμβάνουν από τις εταιρείες πετρελαιοειδών με κυριότερη την γνωστή και μη εξαιρετέα Exxon Mobil. [1][2][3][4][5][6]

Επίσης οι εταιρείες πετρελαιοειδών χρηματοδότησαν επιστήμονες για να γράψουν εργασίες που αμφισβητούσαν την υπαιτιότητα του ανθρώπου σαν παράγοντα για την αλλαγή του κλίματος. Χαρακτηριστικά στο Newsweek το 2007 διαβάζουμε.

"A conservative think tank long funded by ExxonMobil, she told Boxer, had offered scientists $10,000 to write articles undercutting the new report and the computer-based climate models it is based on."

Ειρωνεία αποτελεί και το γεγονός πως οι σκεπτικιστές στην περίπτωση των κλεμμένων e-mail κατηγορούν τους επιστήμονες για "πειραγμένα" δεδομένα, κάτι που φυσικά δεν ισχύει, ενώ αυτό που ισχύει είναι πως συνεργάτης του Μπους αλλοίωσε δεδομένα (προς όφελος των σκεπτικιστών) και ανταμείφθηκε γι αυτή του την πράξη με μία "θεσούλα" στην Exxon Mobil.

Τέλος, δυστυχώς γι αυτούς τους δύσμοιρους, τα στοιχεία πως η κλιματική αλλαγή οφείλεται στον άνθρωπο είναι αναμφισβήτητα. Χαρακτηριστικά σε έναν χρόνο η ανθρώπινη δραστηριότητα παράγει 80 φορές περισσότερο CO2 από όλα τα ηφαίστεια του κόσμου μαζί! [7]

Τετάρτη 1 Ιουνίου 2011

Προσοχή στα κινητά!

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ - WHO) και ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) εξέδωσαν εχτές 31 Μαΐου του 2011 μία ανακοίνωση με την οποία ενημερώνουν το κοινό πως η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων θεωρείται πλέον πιθανών καρκινογόνος για τους ανθρώπους (Group 2B).[1] Στην κατηγορία Group2B ανήκει κι ο μόλυβδος.[2]

Βάση αυτής της κατηγοροποίησης έχουμε 5 κατηγορίες που φαίνονται στον πιο κάτω πίνακα

[3]






[1] http://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2011/pdfs/pr208_E.pdf
[2] http://monographs.iarc.fr/ENG/Classification/ClassificationsGroupOrder.pdf
[3] http://monographs.iarc.fr/ENG/Classification/index.php