Στις 31 Μαΐου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έβγαλε μία ανακοίνωση σχετικά με την επικινδυνότητα των κινητών τηλεφώνων. Αυτό που επιτέλους έγινε ήταν να μπει η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων σε μία από τις 5 κατηγορίες επικινδυνότητας.
Το γεγονός όμως αυτό πυροδότησε αντιδράσεις, κυρίως από φυσικούς που τόνιζαν την μη δυνατότητα των κινητών να επιδράσουν στο DNA.[1][2]. Το πρόβλημά μου εδώ είναι πως όλοι αυτοί εξέφρασαν άποψη πριν δουν τα στοιχεία. Ο Π.Ο.Υ έβγαλε απλώς μία ανακοίνωση. Δεν έβγαλε μία έρευνα για να μπορέσει ο οποιοσδήποτε να την κρίνει, όπως και θα πρέπει να γίνεται άλλωστε. Στην ανακοίνωση αυτή αναφέρεται πως τα στοιχεία που συνηγορούν με την ενέργεια αυτή θα δημοσιευτούν στo περιοδικό με κριτές The Lancet Oncology. Κι εδώ έχουμε να κάνουμε με το δεύτερο πρόβλημά μου με αυτές τις αντιδράσεις. Όπως βλέπουμε η ανακοίνωση βγήκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό ΥΓΕΙΑΣ και τα ευρήματα ανακοινώνονται σε ιατρικό περιοδικό με κριτές κι όχι φυσικής. Οι φυσικοί δεν μπορούν να κρίνουν μόνοι τους αν είναι δυνατόν τα κινητά να επηρρεάζουν ένα βιολογικό σύστημα ή όχι. Γι αυτό χρειάζονται γνώσεις βιολογίας. Αποτέλεσμα είναι να ευαγγελίζονται την μη δυνατότητα των κινητών να αλληλεπιδρούν με το DNA, ενώ δεν ξέρουν (όπως είναι φυσικό άλλωστε) πως η καρκινογένεση δεν είναι μία απλή διαδικασία που έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με το DNA. Η καρκινογένεση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία που έχει σχέση με το DNA, την πρωτεϊνική έκφραση κι άλλα πολλά. Η μη δυνατότητα λοιπόν των κινητών να αλληλεπιδρούν με το DNA δεν σημαίνει τίποτα από μόνο του.
Συνεπώς όσοι αντέδρασαν στην ανακοίνωση του Π.Ο.Υ. έχουν άδικο και τα κινητά είναι όντως επικίνδυνα;
Δεν ξέρω. Πριν δω τα στοιχεία, την έρευνα κτλ δεν πρόκειται να εκφέρω άποψη. Είμαι σίγουρος μάλιστα πως με την δημοσίευση στην Lancet θα υπάρξει έντονο correspondence που θα κρατήσει μήνες. Και καλώς θα γίνει. Επειδή όμως το πράμα έχει "ψωμί" ήδη οι συζητήσεις δίνουν και παίρνουν.
Έτσι λοιπόν στις 16 Ιουνίου το Science οργάνωσε μία ζωντανή συνομιλία με αυτό το θέμα. Σε αυτή την συνομιλία πήρα κι εγώ μέρος. (Είμαι ο χρήστης Akis). Ας δούμε λοιπόν τα κύρια σημεία που θίχτηκαν.
1) Η Mary McBride εξήγησε ευθύς αμέσως γιατί ασχολούμαστε με την επίδραση της ακτινοβολίας των κινητών στον άνθρωπο.
"Even though we have no prior reason to consider that cell phone use, or radiofrequency field exposure, has health effects, because cell phone use is so prevalent in our society, and almost everyone has a cell phone, and so from a public health point of view, it is important to examine the issue"
Οπότε είναι λογικότατο να έχουμε όλες αυτές τις έρευνες.
2) Μία δυσκολία στις επιδημιολογικές έρευνες που γίνονται γενικώς είναι η δυσκολία να ξεχωρίσουμε το αίτιο από το αιτιατό. Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορείς να τα ξεχωρίσεις αλλά τέτοιες έρευνες είναι πιο δύσκολες κι ακριβές, οπότε θα γίνουν σε δεύτερο χρόνο και δεν θα είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνεις. Η Mireille Toledano αναφέρθηκε σε αυτό το πρόβλημα και στην έρευνά της με το όνομα COSMOS που σαν στόχο της έχει να το ξεκαθαρίσει.
3) Στην Rose Jones που ζήτησε στοιχεία για την επικινδυνότητα της ακτινοβολίας των κινητών η Mary McBride απάντησε πως μηχανισμός δράσης (δηλαδή "πώς;") με τον οποίον η ακτινοβολία των κινητών προκαλεί καρκίνο δεν έχει βρεθεί. (σ.σ. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει). Επίσης πρόσθεσε πως οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν δείξει κάποια σχέση ενώ λίγες έχουν δείξει μία κάποια σχέση. Υπάρχει όμως ένα ζήτημα με την μεθοδολογία της κάθε έρευνας που μπορεί να κάνουν το φαινόμενο μη ανιχνεύσιμο. Με πιο απλά λόγια το γεγονός πως οι περισσότερες έρευνες απαντούν πως όχι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ του καρκίνου και της ακτινοβολία των κινητών δεν σημαίνει απαραιτήτως πως δεν υπάρχει σχέση. Αν μία έρευνα καλύτερης μεθοδολογίας βγάλει το αντίθετο αποτέλεσμα και αυτή η έρευνα επιβεβαιώθεί από άλλη μία, ίδιας αξίας, τότε μόνο οι δυό τους είναι αρκετές για να δεχτούμε τα αποτελέσματά τους σαν αληθή.
Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό φανταστείτε το εξής. Έχουμε 20 ομάδες ανθρώπων που ψάχνουν τον Γιώργο, ο οποίο μπορεί να έχει κρυφτεί σε κάποιο από τα 10 δωμάτια ενός ξενοδοχείου. Οι 18 ομάδες ψάχνουν σε 9 δωμάτια και μας αναφέρουν πως δεν βρήκαν τον Γιώργο οπότε συμπεραίνουν πως πρέπει να ψάξουμε αλλού. Η 1 όμως έψαξε και στα 10 και μας είπε πως τον βρήκε. Για να βεβαιωθούμε πως δεν μας λέει ψέματα στέλνουμε την 20η ομάδα που ψάχνει και στα 10 δωμάτια. Αν βρει τον Γιώργο κι αυτή τότε δεχόμαστε τις μαρτυρίες των 2 ομάδων κι όχι των 18 γιατί οι 2 αυτές ομάδες έψαξαν καλύτερα.
Κι εδώ είναι το σημείο που θέλω να αναφερθώ λίγο περισσότερο. Στα περισσότερα άρθρα που αρνούνται την σχέση ακτινοβολίας κινητών - καρκίνου αναφέρεται πως οι περισσότερες έρευνες δεν έχουν δείξει κάποια σχέση. Δυστυχώς όμως γίνεται από μερική έως καθόλου μνεία για το γεγονός πως αν έχουμε λίγες αλλά καλύτερης μεθοδολογίας έρευνες που να συμπεραίνουν πως υπάρχει κάποιος κίνδυνος, θα δεχτούμε τις λίγες αλλά καλύτερες έρευνες από τις περισσότερες αλλά λιγότερο μαθοδολογικά καλές.
4) Η Mary McBride ανάφερε πως τα νεότερα μοντέλα κινητών θεωρούνται πιο ασφαλή γιατί χρησιμοποιούν ακτινοβολία μικρότερης ενέργειας, ενώ πρόσθεσε πως οι πύργοι κινητής τηλεφωνίας θεωρούνται ασφαλείς. Αυτό φυσικά έρχεται σε αντίθεση με τις μαλακίες που όλοι έχουμε ακούσει κατά καιρούς σε "ενημερωτικές" εκπομπές.
5) Η Mireille Toledano ανάφερε πως η όποια επίπτωση των κινητών στην υγεία των ανθρώπων δεν θα είναι κάτι το τρομερό. Συγκεκριμένα ανάφερε πως δεν πρόκειται να έχει την ίδια επίπτωση με το τσιγάρο. Αλλά πρόσθεσε επίσης πως ακόμα κι αυτή η μικρή πιθανότητα θα έχει μεγάλο κόστος λόγω του γεγονότος πως η χρήση των κινητών είναι μεγάλη κι αυξανόμενη.
6) Σε αυτό το σημείο μπήκα στο "ζουμί" της υπόθεσης ρωτώντας αν οι δύο παραυρισκόμενες ήταν υπέρ της ανακοίνωσης του Π.Ο.Υ.
Η Mary McBride μου απάντησε πως λόγω της ευρείας χρήσης των κινητών καλό είναι να προσέχουμε και πως η έρευνα στην οποία κυρίως βασίστηκε η απόφαση του Π.Ο.Υ. είναι "μεγαλύτερη". Σε αυτό το σημείο δυστυχώς δεν την ρώτησα αργότερα αν με αυτό εννοεί καλύτερης μεθοδολογίας, αλλά αυτό εννοεί μάλλον. Περισσότερα (και διευκρίνηση σε αυτό) θα ξέρουμε με την δημοσίευση στην Lancet τον ερχόμενο μήνα.
Η Mireille Toledano που επίσης απάντησε στην ερώτησή μου ανάφερε μερικά ακόμα σημεία που έχουν σχέση με την μεθοδολογία των ερευνών. Είπε για παράδειγμα πως η χρήση των κινητών είναι έντονη μόλις τα τελευταία 10 χρόνια, χρόνος που πιθανόν να μην είναι αρκετός για να αναπτυχθεί και να ανιχνευτεί η καρκινογένεση. Επίσης είπε πως παλιότερα στην Βρετανία η "βαριά" χρήση των κινητών σχετιζόταν με χρήση μισής ώρας την εβδομάδα, ενώ πλέον με την χρήση μίας (1) και δύο (2) ωρών. Μάλλον θα πάθαινε σοκ η γυναίκα όταν θα έβλεπε νεαρά κυρίως άτομα στην Ελλάδα να κάνουν την ίδια χρήση κατά την διάρκεια της ημέρας! Παρόλα αυτά είπε πως βάση των αποδείξεων που έχουμε δεν έχουμε λόγο ανησυχίας. Απλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα.
Εδώ καλό είναι να γίνει κάτι κατανοητό. Η ακτινοβολία των κινητών σαν καρκινογόνος παράγοντας έχει ενταχθεί στην κατηγορία 2Β. Όπως είχα αναφέρει στο προηγούμενο άρθρο μου, υπάρχουν 5 κατηγορίες και οι διάφοροι επιδημιολογικοί παράγοντες εντάσσονται σε μία από αυτές ανάλογα τα αποτελέσματα των ερευνών. Οι κατηγορίες αυτές έχουν οριστεί ήδη και μπορεί να μην είναι αυτό που φαντάζεται ο καθένας. Δεν είναι λοιπόν απαραίτητο να αποδειχθεί αυτό που φαντάζεται ο καθένας όταν ακούει "Possibly carcinogenic to humans" που είναι το όνομα της ομάδας 2Β. Χρειάζεται να αποδειχθεί αυτό που πραγματικά είναι η ομάδα 2Β όπως αυτή έχει οριστεί ήδη.
Στην ανακοίνωσή του ο Π.Ο.Υ μας ενημερώνει για το τι σημαίνει κατηγορία 2Β.[3]
α) limited evidence of carcinogenicity in humans and less than sufficient evidence of carcinogenicity in experimental animals
β) inadequate evidence of carcinogenicity in humans but there is sufficient evidence of carcinogenicity in experimental animals
γ) inadequate evidence of carcinogenicity in humans and less than sufficient evidence of
carcinogenicity in experimental animals together with supporting evidence from mechanistic
and other relevant data may be placed in this group
δ) An agent may be classified in this category
solely on the basis of strong evidence from mechanistic and other relevant data
Απο την στιγμή λοιπόν που δεν έχουμε μηχανισμό δράσης με τον οποίο η ακτινοβολία των κινητών να προκαλεί καρκινογένεση αποκλείονται οι ορισμοί -γ- και -δ-. Το επόμενο λοιπόν ερώτημα είναι αν δικαιολογείται η κατηγοροποίηση της ακτινοβολίας των κινητών βάση των ορισμών -α- ή -β-.
Έχωντας αυτά κατά νου συνέχισα την συζήτησή μου με τις δύο παραυρισκομένες αναρωτόμενος αν η ακτινοβολία των κινητών χρειάζεται να μπει σε άλλη κατηγορία ή αν χρειαζόμαστε περισσότερες κατηγορίες κλπ
Η συζήτηση συνεχίστηκε αναφέροντας, τους περιορισμούς που υπάρχουν στις έρευνες που έχουν γίνει, τις δυσκολίες, νέες και παλιές έρευνες που θα γίνουν ή έγιναν, απλά μέτρα με τα οποία μπορούμε να προστατευτούμε κλπ.
Τέλος θα ήθελα να πω πως δεν θα εκφράσω συγκεκριμένη θέση για τον αν είχε δίκιο ή όχι ο Π.Ο.Υ πριν δω την δημοσίευση στην Lancet. Άλλωστε δεν χρειάζεται να περιμένουμε και πολύ.
[1] http://scienceblogs.com/insolence/2011/06/the_bride_of_the_son_of_the_revenge_of_c.php
[2] http://physicsbuzz.physicscentral.com/2011/06/guess-who-got-cell-phone-cancer-issue.html
[3] http://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2011/pdfs/pr208_E.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου